Minder werken en toch méér doen - 1

De Wet van het Octaaf

Dit keer wil ik het hebben over een geweldig grote en op ons werk en leven invloedrijke paradox. Het is een schijnbare tegenstelling waarmee we onszelf in deze complexe en dynamische tijd behoorlijk in de weg kunnen zitten. Deze paradox is: ‘Minder werken en toch méér doen’. We blijken er geen adekwaat en goed afgewogen antwoord op te hebben.  

Vanwege de grootte van dit thema behandel ik hem in vier delen. Zoals gebruikelijk verschijnt het eropvolgede deel in mijn blog aan het begin van de aanstaande maand.

Omdat de antwoorden op deze paradox niet in het bestaande paradigma zijn te vinden, laat ik me door een universeel principe uit de muziek leiden; het harmonisch uit acht tonen en drie intervallen opgebouwde octaaf.
Hij staat hieronder schematisch getekend en ik heb er indertijd een boek over geschreven met de titel ‘de Wet van het Octaaf – Vallen, intervallen en weer opstaan in organisaties’, ISBN 9789025960322.*

Muziek is het antwoord op het mysterie van het leven;
ze is de meest diepzinnige van alle kunsten;
ze drukt de diepste gedachten van het leven uit
in eenvoudige taal die niettemin
niet vertaald kan worden.
Duits filosoof Arthur Schopenhauer (1788-1860)

De derde weg
Als er iets in muziek is dat we beslist niet kunnen missen, dan zijn het wel de cesuren, de organische rust- en vertragingsmomenten binnen het octaaf. Natuurlijk zijn er ook op- en neergaande tonen of frequenties die er klank en melodie aan geven, maar er is nog zoveel méér. Naast melodie en ritme of maat, verbergt muziek ook nog een derde, veel belangrijker fenomeen dat we in jargon intervallen noemen. Deze intervallen liggen aan de basis van harmonie en geven er frasering, emotie, stemming en z’n diepere inhoud en betekenis aan. 

Wanneer we dit vaak veronachtzaamde fenomeen, deze intervallen of deze derde weg onverhoopt ontkennen en er dus niet goed naar luisteren, ontregelt het ons en verzanden we in je reinste spraakverwarring. Niemand weet meer waar hij/zij aan toe is of wat er van hem/haar verwacht wordt.

Toch weten slechts weinigen dat ditzelfde universele principe ook aan de basis ligt van iedere ontwikkeling en dus ook aan het veranderen en besturen van organisaties en ondernemingen. Bij ontkenning of het vergeten van deze derde weg, is de kans dat wij een soort geldmachines van ze maken groot. Organisaties worden dan vehikels die voornamelijk salaris, bonussen, macht of andere emolumenten genereren, terwijl er zoveel méér is uit te halen!

Iedere organisatie raakt de kluts kwijt wanneer wel de tonen, maar nauwelijks dit derde punt, deze intervallen in het beleid en uitvoering een rol spelen. Het ontbreekt haar dan aan inspirerende en doelgerichte visie, aan richtinggevende brandstof waar zowel bestuurders als medewerkers zich veilig en moeiteloos op kunnen afstemmen en richten. De consequenties van deze vergissing zien we in het huidige zakelijke geworstel weerspiegeld. Veel organisaties weten niet goed hoe ze effectief op de vraag van de grillige markt kunnen inspelen, waardoor hun beleid en de richting waarin ze zich bewegen gaat zwalken. Het van zichzelf uit fascinerende, uitdagende en polaire spel, dreigt daardoor verwarrend, saai en duaal te worden. Want in plaats van samen naast en met elkaar en dankzij de wederzijdse verschillen, staan de medewerkers van zo'n organisatie als rivalen tegenover elkaar en sluiten ze elkaar vanwege hun verschillen uit. Het 'anders zijn' wordt in plaats van een vruchtbare en creatieve aanvulling, als een probleem ervaren! Dat daardoor veel vermogen latent en dus onbenut blijft en egocentrisme en competitiedrift de overhand krijgen, is niet zo verrassend.

Wat we wel merken, maar moeilijk is te duiden
In de meeste organisaties en teams is geen de rol voor deze intervallen weggelegd, waarvan we abusievelijk aannemen dat zij de bron van alle narigheid zijn. Inderdaad vertragen ze voor een bepaalde tijd de progressie en vallen ze in het zakelijke spel minder goed op dan bij muziek. Daardoor, zonder de vinger op de zere plek te leggen, modderen we langer door dan nodig is. Zelden wordt een niet goed afgestemde werkwijze of houding met betrekking tot deze vertragingspunten, als oorzaak voor falend beleid of teamwork genoemd. In de regel zoeken we de schuld of oorzaak bij iets of iemand anders, waardoor de verwarring en irritaties alleen maar groter worden. Waarom doen we dat, geven we deze intervallen geen reële kans en wanneer stoppen we met dat aanmodderen?

De oorzaak van deze vergissing is te vinden in de paradox ‘Minder werken en toch méér doen’ die leiders en bestuurders zelf nooit geleerd hebben en dus niet goed kennen. Daardoor kunnen ze hem ook niet geïnspireerd aan hun medewerkers doorgeven.
Overvloed, of synergie binnen de zakelijke context, krijgt dientengevolge geen kans om invloed op de organisatie uit te oefenen. Die valt een organisatie eerst dán toe, als zij zich evenwichtig tot zowel deze versnellingen als tot deze vertragingen leert verhouden. Hoe je dat als bestuurder veilig en verantwoord doet, vertel ik de aanstaande maand in mijn 2de blog over dit onderwerp.

*Het boek ‘de Wet van het Octaaf – Vallen, intervallen en weer opstaan in organisaties’ is bij Springteam – werkplaats voor de geest in Rotterdam te bestellen via e-mailadres: info@springteam.info