Hoe voorkom je dat jouw focus een dogma wordt?

Mensen zoeken voortdurend verklaringen voor wat ze meemaken en ervaren. Dat vinden we in onze Westerse cultuur heel gewoon. Ze ontdekken de verklaring of, zolang ze het nog niet weten, formuleren ze een vermoeden. Dat wil zeggen; een theoretische mogelijkheid die bij hun ervaring in de buurt komt, maar of deze verklaring echt waar is weten ze (nog) niet.

De belangrijkste reden waardoor een vermoeden of verklaring een dogma wordt is, dat weinigen zich realiseren dat de van oorsprong onschuldige en onschadelijke theoretische veronderstelling sluipenderwijs een onaantastbare wetmatigheid, een dogma wordt. Maar willen we dat en hebben we al niet meer dan genoeg last van wat dogma’s kunnen aanrichten?

Dit hele onopvallende interne proces gebeurt in onze ‘Werkplaats voor de geest’, zoals wij die enorm grote, intelligente en creatieve binnenruimte in ieder mens noemen en is voor het oog onzichtbaar, waardoor het onschuldig lijkt.

Alleen door zelfonderzoek gestaafde feiten
Vanaf het moment dat we de mogelijke verklaring in ons hoofd als een vaststaand feit, een dogma dus, aannemen, kunnen we hem echter niet langer onschadelijk noemen!
Hoe ontstaat zo’n dogma, hoe gaat dat in zijn werk? 

Een veronderstelling of aanname wordt van generatie op generatie doorgegeven en de erfgenamen weten na verloop van tijd niet meer dat de theorie van oorsprong een veronderstelling en geen nauwkeurig onderzocht feit is. Dat zijn ze vergeten! 
 
Ze sluiten daarom ook uit dat in de toekomst mogelijk bewezen kan worden dat deze theorie fout is. Erger nog; ze zijn er meer-en-meer van overtuigd dat zij de waarheid kennen en beginnen hem te vuur en te zwaard te verdedigen. Het is zelfs niet onmogelijk dat ze in hun eigen overtuigingen geloven, zonder daar kwade bedoelingen bij te koesteren. Maar veranderen daardoor de feiten? Nee, natuurlijk niet!

Wanneer we vergeten dat een overtuiging of veronderstelling een van oorsprong theoretische verklaring is, dan kan de theorie zomaar tot een dogma verstenen die we met hand en tand menen te moeten verdedigen. Een wrang voorbeeld en de weerslagen van dergelijke versteningen zien we in deze roerige tijd terug in een flink aantal fundamentalistische aanslagen die ons als samenleving pijnlijk treffen en kwetsbaar maken.

Waarom aandacht voor dit thema?
In de eerste plaats omdat dogma’s op wereldschaal – aannames en veronderstellingen die we bij gebrek aan eigen onderzoek, aanzien voor waarheden en feiten - een enorme plaats innemen en ons als samenleving grote schade berokkenen.

Zo’n honderd jaar geleden stelde Albert Einstein (1879-1955) de overbekende Relativiteitstheorie vast. De kern van deze theorie gaat over wat feitelijk en wat relatief is en raakt dus precies het thema waar ik hier aandacht voor vraag. Kennelijk hebben we nog niet begrepen wat Einstein met deze theorie werkelijk bedoelde.

Willen bijvoorbeeld politici of bestuurders succesvol hun land of hun ondernemingen besturen en doen ze er alles aan om hun plannen en voornemens te doen slagen, dan laten ze het wel uit hun hoofd om aan de slag te gaan met wat onecht of onwerkelijk is. De realiteit is immers heilig. En toch . . . . , dat is precies wat we vergeten en vrijwel allemaal vele malen per dag doen. We zien wat relatief is voor feiten en de waarheid aan!

We gaan in onze contacten en relaties met elkaar, zowel thuis als op ons werk, niet uit van vaststaande door onszelf gecheckte feiten, maar hangen als drenkelingen aan onze aannames, overtuigingen en veronderstellingen, met verregaande gevolgen voor zowel onszelf als de gehele samenleving.  

In ons eigen land is het debacle FC Twente daar een goed voorbeeld van. Zelfs nu nog na vele jaren zegt de oud voorzitter Joop Munsterman op de vraag wie hem destijds op zijn beleid aansprak: 'Laat duidelijk zijn dat wat er ook gebeurd is, ik daarvoor verantwoordelijk was'.
Een mooie schijnbaar heldere conclusie, waarbij het lijkt alsof hij het boetenkleed aantrekt. Niets echter is minder waar als je naar zijn verdere betoog luistert. Hij geeft geen antwoord op deze goede vraag, maar verdoezelt het met populaire kreten, zoals 'verantwoording nemen' en 'laat duidelijk zijn dat', etc. Hij heeft geen idee waar hij feitelijk antwoord op geeft en hoe onduidelijk hij is. Erger nog; hij laat zich ook nu nog niet op het toenmalige door hem gevoerde beleid aanspreken. Hij lardeert zijn betoog met 'interessante' van andere grootheden geleende kreten, die zijn gebrek aan zelfonderzoek moeten verdoezelen. Van eigen ondervinding en waarneming heeft hij kennelijk nog nooit gehoord.

Blijven aanmodderen of het heft in eigen hand nemen?
Daarom is het ook niet verwonderlijk dat een groot aantal van wat we ons serieus voornemen, helemaal niet of volkomen anders uitpakt. Calculaties en budgetten worden in de regel ruim overschreden; plannen en doelen komen doorgaans juist niet binnen de gestelde tijd klaar en deadlines worden zelden gehaald; projecten lopen regelmatig door onbekende oorzaak uit de klauw en dan heb ik het nog niet over een groeiend aantal, veelal religieus of anderszins getinte stromingen, die zich onbezwaard en ongeremd door dogmatische overwegingen laten leiden.

We modderen collectief maar wat aan en de bron van deze vergissing ontstaat in onze ‘Werkplaats voor de geest’, waar we meestentijds zijn vergeten ons af te vragen of wat we zoal bedenken en beweren, echt en reëel of relatief en daardoor mogelijk twijfelachtig is.

Van drenkelingen kun je zeggen dat ze zonder opzet in hun onverkwikkelijke situatie zijn terechtgekomen en er dus geen sprake is van moedwil. Maar dat geldt niet voor dit thema; wij leveren zonder slag of stoot onze vrijheid om zelf te onderscheiden en te beoordelen wat reëel of fake is in en dat maakt ons tot slaven!

  No mistake in Reality
   The Work - Byron Katie