De beste manier om de onzekere toekomst te voorspellen, is haar zelf creëren.

Het management en de consulting- en adviesbranche verkeren in een structurele crisis en de reden is duidelijk; er circuleren veronderstellingen uit een inmiddels versleten en overjarig paradigma. Ze blijken in plaats van de ontwikkeling en doorgroei van bedrijven en organisaties te stimuleren, ze juist in de weg te staan. Het gaat uit van de premissen, dat:

• de opdrachtgever een duidelijke vraag heeft op een specifiek terrein;
• de gewenste ontwikkelingen door middel van doelen, aanpakken en interventies geformuleerd en gerealiseerd kunnen worden;
• de verandervraagstukken eigenlijk niet tot de core business van de lijnmanager behoren;
• daarom expertise en kennis van buitenaf aangetrokken moet worden.

Misschien wel de meest belangrijke overtuiging, zowel van de managers als van de adviseurs, is hun diepgewortelde geloof dat organisaties met gericht beleid gestuurd en verandert kunnen worden. Volgens deze opvatting zijn het maak- en bestuurbare vehikels, met een vrijwel te verwaarloze beleving, hart of ziel. Dit denken vanuit maakbaarheid gaat als uitgangspunt uit van de veronderstelling, dat het formuleren van ambitieuze plannen hetzelfde is als iets daadwerkelijk veranderen.

Story of realiteit
Het verhaal van het veranderproces richt zich naar de gewenste resultaten en ontbeert daardoor realiteitszin. Het schort aan implementatie en verantwoordelijkheid voor de harde feiten, ofwel aan realiteit.

Niet voor niets, volgens Andrew Marshall Pettigrew (1997) en prof. Dr. J.J. Boonstra (2000), mislukken ca. 70% van de voorgenomen reorganisatie- en veranderingsprocessen, ondanks het optimistische en pragmatische geloof van managers, leiders en niet in de laatste plaats hun adviseurs.

Omdat dit maakbaarheidsdenken aan het vak van managen ten grondslag ligt, blijft er niets anders over dan improviseren en oplossingen verzinnen voor zaken en dilemma’s waar niemand, vanwege de overvloed aan informatie en de beperkte beschikbare tijd (Herbert A. Simon 1957), de werkelijke consequenties van kan overzien.

De managers, in tegenstelling tot hun diepgewortelde geloof, laten zich juist niet door rationele plannen en programma’s leiden, laat staan dat ze erop sturen. Hooguit en mogelijk ter rechtvaardiging, gebruiken ze deze rationele verklaringen (the story) voor hun handelen achteraf.

Weer een nieuwe hype of doen we waar we feitelijk voor bedoeld zijn?
Managers in de praktijk zijn vaak procesmatige regisseurs die goedbedoeld brandjes blussen en ongewild achter de feiten aanhollen. Ze stemmen met hun mede-reisgenoten in vergaderingen de toekomstige plannen af, zonder precies te weten hoe ze daarmee in de fysieke werkelijkheid concrete resultaten kunnen boeken. Enthousiast omarmen ze weer een nieuwe hype en schuiven, als een zekere mate van gemakzucht, de echte problemen voor zich uit die daardoor mogelijk blijven liggen.

Ze steken veel tijd en energie in het controleren van hun medewerkers en hun retoriek over shared values, de lerende organisatie, cultuurverandering en competentiemanagement, wat echter allemaal ‘middelen’ en geen ‘doelen’ zijn om tot een beter functionerende organisatie te komen. Van geen enkel tevredenheidsonderzoek of een nieuw automatiseringssysteem gaan medewerkers beter functioneren!

Wie in de organisatie richt zich eigenlijk nog op de meerwaarde voor de klant en wie neemt de verantwoording op zich voor het behalen van aansprekende resultaten? Welke manager, adviseur of begeleider durft in deze snel veranderende wereld zijn of haar eigen bijdrage ter discussie te stellen?

Aan maakbaarheid voorbij
De transitie van een organisatie is een gevolg van incrementeel en vooral subtiel en behoedzaam inspelen op de behoefte of onderliggende vraag van de markt. Dit komt dan in de plaats van het implementeren van hooggestemde verwachtingen en illusoire ambities, met voor de medewerkers verregaande consequenties. Zaken en vraagstukken worden in deze nieuwe organisatievorm volstrekt anders afgewogen en gewaardeerd als voorheen

Wanneer het planmatig en strategisch handelen door managers in organisaties dan inderdaad een illusie is, kunnen we net zo goed het verandermanagement met haar opgeklopte interventies en strategieën afschaffen. Dan kunnen we  stoppen met de dure conferenties waar de laatste ‘interessante’ concepten en modellen uit weer een nieuw boek met elkaar worden uitgewisseld, terwijl de klant daar feitelijk niets beter van wordt. We kunnen stoppen met het leger aan adviseurs die hun geld met een door het management geïnitieerde rituele dans verdienen.

De uitdagende stappen naar de toekomst
De boodschap aan organisaties is eigenlijk glashelder. We dienen onze focus opnieuw te richten op de aanvankelijke intenties van de organisatie en de toegevoegde waarde voor klanten, burgers, patiënten of leerlingen en deze regelmatig samen tegen het licht te houden. Niet de interne processen, maar de producten of dienstverleningen actueel op de markt afstemmen en ze stapsgewijs en in nauw overleg met elkaar aan deze dynamische tijd aanpassen. Het beleid tussentijds steeds gezamenlijk afstemmen en naar gelang de ontwikkelingen, de richting en de voortschrijdende inzichten scherp in het vizier houden, in plaats van de strategie voor een aantal jaren vastleggen.

Last but not least
Wordt het niet hoog tijd om eindelijk de eigen kracht en het nog nimmer aangesproken vermogen van professionals te ont-wikkelen, zodat ze adequaat, niet gehinderd door procedures en protocollen van de systeemwereld, het verschil kunnen maken? Meer leren samenwerken in netwerken en investeren in de kwaliteit van de onderlinge relaties van medewerkers in de ruimste zin des woords. Want organisaties zijn door mensen geleide lichamen en alhoewel springlevend, staan ze niet los op zichzelf!

Alle rituele dansen wegsnijden en uitdunnen en daarmee zoveel mogelijk lagen uit deorganisatie weghalen, waardoor ze veel minder gecompliceerd en ingewikkeld wordt. Daar wordt iedereen wijzer en vooral veel gelukkiger van! 

“I didn’t come here to tell you how this is going to end.
I came here to tell you how it’s going to begin......
Where we go from there, is a choice I leave to you....”

Uitspraak van Neo, uit de film The Matrix